ĐÔI NÉT VỀ BỆNH ĐAU KHỚP GỐI (phần 2)

Nguyên nhân của bệnh khớp gối

Bị thương:

Một chấn thương đầu gối có thể ảnh hưởng đến bất kỳ các dây chằng, gân hoặc túi chứa đầy dịch (bursae) bao quanh khớp gối cũng như xương sụn và dây chằng các khớp riêng. Một số chấn thương đầu gối thường bao gồm:

ACL chấn thương: Chấn thương ACL là rách dây chằng cruciate trước (ACL) – một trong bốn dây chằng nối xương ống quyển đến xương đùi. Chấn thương ACL là đặc biệt phổ biến ở những người chơi bóng đá, bóng rổ bởi vì nó liên quan đến thay đổi đột ngột về hướng. 

Giãn dây chằng:

Dây chằng giống sợi dây cao su, bình thường nó có khả năng co giãn. Nhưng khi dây chằng bị kéo căng quá, cũng giống như sợi dây cao su nhão, nó sẽ không bao giờ trở về trạng thái bình thường được nữa

Rách dây chằng:

Trong một số trường hợp nghiêm trọng đầu dây chằng bị đứt không kết nối với xương nữa gây đau đớn nghiêm trọng và gây bất động khớp. Dây chằng bị rách được những dòng máu nhỏ chảy bên trong phục hồi chậm chạp. Ví dụ trong trường hợp điển hình như tổn thương dây chằng chéo trước (ACL). Dây chằng chéo trước bị tổn thương do những hành động xoắn đột ngột. Loại tổn thương này và một số loại tổn thương đầu gối khác là dạng tổn thương điển hình do chơi thể thao hoặc đi lại quá nhiều.

Căng gân

Gân là giúp cơ co giãn và có tính mềm dẻo hơn dây chằng. Gân rất dễ bị giãn đặc biệt là khi không khởi động trước khi tập các bài tập vận động mạnh. Nếu cơ bị lạnh hoặc bị mệt mỏi thì nó sẽ không hoạt động hiệu quả cao. Sự căng cơ nhẹ và các vết rách nhỏ trên gân không phải lúc nào cũng đáng chú ý vì gần như nó không gây đau nhiều nếu được nghỉ ngơi và có cơ hội để tự chữa lành. Nếu tình trạng gắng sức này kéo dài và càng nhiều tia gân bị rách thì sẽ dẫn đến sưng, viêm và gây đau.

Rách gân:

Nếu quá nhiều tia rách thì gân sẽ bị rách trầm trọng và giống như dây chằng nó không thể trở lại trạng thái ban đầu được nữa

Những nguyên nhân cơ bản gây tổn thương dây chằng và gân

Bất kì tổn thương nào tác động lên khớp gối cũng có thể gây đau, không thể làm việc được và có khả năng bất động vĩnh viễn. Tổn thương khớp gối xảy ra ở trong tất cả các môn thể thao hoặc các động tác gây xoắn vặn hoặc thay
đổi tư thế đột ngột như chơi bong bàn, tennis, đá bóng, bóng rổ, lướt sóng…

Viêm gân bánh chè:

Viêm gân quanh khớp gối thường liên quan đến xương bánh chè và gân bánh chè. Gân bánh chè nối bánh chè với xương chày. Viêm gân bánh chè xảy ra khi gân và các cơ nhỏ xung quanh nó bị viêm và tấy lên. Một hoặc nhiều dây chằng, dày sợi có gắn cơ bắp đến xương, nối các cơ 4 đầu đến mặt trước của đùi đến xương ống quyển. Tổn thương gân bánh chè xảy ra do vận động quá mức đặc biệt trong các hành động nhảy nhiều như bóng chuyền, bóng rổ. 

Tổn thương sụn - rách sụn chêm:

Sụn này được hình thành và hoạt động như một chất hấp thụ sốc giữa xương ống quyển và xương đùi. Nó có thể bị rách nếu đột nhiên xoay đầu gối trong khi mang trọng lượng trên nó. Sụn bị rách xảy ra ở cả người trẻ và người già và là nguyên nhân phổ biến gây đau khớp gối. Hai nguyên nhân cơ bản gây tổn thương sụn chêm là bị chấn thương (thường gặp trong môn điền kinh) và do quá trình thoái hóa (người già thì sụn giòn hơn). 

Bị nhuyễn sụn ở xương bánh chè:

Chứng nhuyễn sụn gây ra cơn đau dưới xương bánh chè vì sụn bị mềm đi. Căn bệnh này xảy ra phổ biến ở lứa tuổi 15 đến 35, những người khỏe mạnh hoặc vận động viên điền kinh. Phụ nữ thường dễ mắc phải hơn nam giới.

Viêm khớp mãn tính

Có tới hàng trăm chứng bệnh viêm khớp khác nhau, viêm khớp xương mãn tính là điển hình nhất. Viêm xương khớp mãn tính là căn bệnh có tính chất thoái hóa và có tính quá trình, khi đó sụn giữa các khớp gối dần dần hư mòn. Sụn có thể xem như bộ giảm sóc của đầu gối, nó có tính bền nhưng cũng dễ bị hư mòn qua thời gian sử dụng. Những thay đổi của viêm xương khớp mãn tính dẫn đến hậu quả bị viêm và cơn đau làm suy nhược cơ thể.

Viêm bao hoạt dịch đầu gối: Một số chấn thương đầu gối gây viêm ở bao hoạt dịch, các túi nhỏ của chất lỏng bên ngoài của đệm đầu gối để liên gân và dây chằng trượt trơn tru trên các khớp.

Các nguyên nhân khác

Vỡ xương, sụn: Đôi khi chấn thương hoặc thoái hóa của xương hoặc sụn có thể gây ra một mảnh xương hay sụn vỡ ra và trôi nổi trong không gian chung. Điều này có thể làm mất hoặc cản trở chuyển động khớp gối.

Hạn chế khớp gối: Điều này có thể xảy ra từ một sụn rách. Khi một phần sụn vỡ bên trong khớp gối, không thể thẳng hết đầu gối.
Trật khớp xương bánh chè: Điều này xảy ra khi xương hình tam giác (xương bánh chè) bao gồm mặt trước của đầu gối phía trên, thường ra bên ngoài của đầu gối. Có thể làm xương bánh chè di chuyển quá nhiều về một phía.

Đau hông hay đau chân: Nếu có đau hông hay đau chân, có thể thay đổi cách đi bộ để phụ hồi các khớp đang bị đau đớn. Nhưng điều này có thể làm thay đổi dáng đi và dẫn đến cản trở sự liên kết của xương bánh chè và diễn ra căng thẳng hơn vào khớp gối. Trong một số trường hợp, vấn đề đau ở hông hay bàn chân có thể đau đến đầu gối.

Các loại viêm khớp làm đau khớp gối

Viêm xương khớp: Đôi khi được gọi là viêm khớp thoái hóa, viêm khớp xương là loại thường gặp nhất của viêm khớp.

Viêm khớp dạng thấp: Các hình thức suy nhược nhất của viêm khớp. Viêm khớp dạng thấp là một tình trạng tự miễn dịch có thể ảnh hưởng đến hầu như bất kỳ khớp nào trong cơ thể, bao gồm cả đầu gối. Mặc dù viêm khớp dạng thấp là một bệnh mãn tính, nó có xu hướng khác nhau về mức độ nghiêm trọng và thậm chí có thể xuất hiện và biến mất một cách đột ngột.

Gout: Đây là loại viêm khớp xảy ra khi tinh thể Acid uric tích tụ trong các khớp. Trong khi bệnh gout thường ảnh hưởng đến các ngón chân cái, nó cũng có thể xảy ra ở đầu gối.

Bệnh giả Gout: Thường bị nhầm lẫn với bệnh gout. Giả gút là do các tinh thể Calcium pyrophosphate phát triển trong các dịch khớp. Đầu gối là khớp thường gặp nhất do bị ảnh hưởng bởi giả gút.

Viêm khớp nhiễm khuẩn: Đôi khi khớp gối có thể bị nhiễm bệnh, dẫn đến đau, sưng và đỏ. Chấn thương thường có trước khi khởi phát đau. Viêm khớp nhiễm khuẩn thường xảy ra kèm với sốt.

Các bệnh khác làm khớp gối viêm đau

Hội chứng Iliotibial: Điều này xảy ra khi các dây chằng kéo dài từ bên ngoài của xương chậu ra bên ngoài của xương chày trở nên chặt chẽ và chống lại các phần bên ngoài của xương đùi.

Chondromalacia patellae (hội chứng đau Patellofemoral): Đây là một thuật ngữ chung đề cập đến việc bị đau phát sinh giữa xương bánh chè và xương đùi. Nó phổ biến ở người lớn trẻ tuổi, đặc biệt là những người đã có lệch chi tiết nhỏ của xương bánh chè. Trong các vận động viên và ở người lớn tuổi, người có tiền sử trong điều kiện như là kết quả bệnh viêm khớp của xương bánh chè.
Bệnh Osgood-Schlatter: Tình trạng này ảnh hưởng đến các khu vực mềm của xương ở gần đầu của xương ống quyển, nơi xương tăng trưởng xảy ra. Phổ biến nhất ở nam giới, trẻ nhỏ, người chơi trò chơi hoặc thể thao liên quan đến việc chạy hoặc nhảy. Những khó chịu có thể kéo dài một vài tháng và có thể tiếp tục tái diễn cho đến khi xương của trẻ ngừng phát triển.

Osteochondritis dissecans: Do giảm lưu lượng máu đến hết xương, Osteochondritis dissecans là một điều kiện chung, trong đó một mảnh sụn cùng với một lớp mỏng của xương bên dưới nó mất. Nó xảy ra thường xuyên nhất ở nam giới trẻ, đặc biệt là sau một chấn thương đầu gối.

Các yếu tố tăng sự phát triển của đau khớp gối

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ gặp các vấn đề ở đầu gối, bao gồm:

Tuổi: Một số loại về vấn đề của đầu gối phổ biến hơn ở những người trẻ. Ví dụ bệnh viêm gân bánh chè. Những người khác, chẳng hạn như bệnh gout, viêm xương khớp và giả gout, có xu hướng ảnh hưởng đến người lớn tuổi.

Giới tính: Cô gái trẻ có nhiều khả năng hơn là bé trai trải nghiệm ACL rách hoặc trật xương bánh chè. Mặt khác, trẻ trai có nguy cơ lớn của bệnh viêm gân bánh chè hơn cô gái.

Vượt quá trọng lượng: Thừa cân hoặc béo phì làm tăng áp lực lên các khớp xương đầu gối, ngay cả trong các hoạt động bình thường như đi bộ hoặc đi lên và xuống cầu thang. Nó cũng khiến tăng nguy cơ viêm xương khớp bằng cách thúc đẩy sự phân hủy của sụn khớp.

Vấn đề cơ: Một số bất thường về cấu trúc, như có một chân ngắn hơn chân kia, đầu gối thẳng và thậm chí cả bàn chân phẳng, có thể làm cho dễ bị đau khớp gối.

Thiếu tính linh hoạt cơ bắp hoặc sức mạnh: Thiếu sức mạnh và sự linh hoạt là một trong những nguyên nhân hàng đầu của chấn thương đầu gối. Cơ bó chặt hoặc cơ bắp yếu hỗ trợ ít hơn cho đầu gối bởi vì không hấp thụ đủ sự căng thẳng tác dụng lên các khớp.

Thể thao: Một số môn thể thao đặt áp lực lớn hơn trên đầu gối hơn những môn khác. Ví dụ như bóng rổ bắt buộc đầu gối luôn nhảy và trụ và lặp đi lặp lại khi chạy hoặc chạy bộ, tất cả tăng nguy cơ chấn thương đầu gối.

Chấn thương trước đó: Có một chấn thương đầu gối trước đó có nhiều khả năng là sẽ làm tổn thương đầu gối.

Các biến chứng do đau khớp gối để lại
Không phải tất cả đau khớp gối đều nghiêm trọng. Nhưng một số chấn thương đầu gối và điều kiện y tế, chẳng hạn như viêm xương khớp, có thể dẫn đến đau ngày càng tăng, tổn thương khớp gối và thậm chí cả khuyết tật nếu không chữa trị. Với một chấn thương đầu gối, thậm chí nhỏ cũng làm tăng khả năng sẽ gặp phải chấn thương đầu gối tương tự trong tương lai.
Các xét nghiệm và chẩn đoán

X - ray: Đầu tiên nên có X - ray, để có thể giúp phát hiện gãy xương và bệnh khớp thoái hóa.

Máy vi tính cắt lớp (CT scan): CT kết hợp máy quét X - quang chụp từ nhiều góc độ khác nhau, để tạo ra hình ảnh cắt ngang của bên trong cơ thể. CT scan có thể giúp chẩn đoán các bệnh về xương và phát hiện cơ quan lỏng lẻo.

Siêu âm: Công nghệ này sử dụng sóng âm để kiểm tra hình ảnh thực của cấu trúc bên trong và xung quanh đầu gối đang làm việc thế nào. Bác sĩ có thể kiểm tra đầu gối ở các vị trí khác nhau trong khi siêu âm một cách cụ thể.

Chụp cộng hưởng từ: MRI sử dụng sóng Radio và một nam châm mạnh để tạo ra hình ảnh 3-D ở bên trong đầu gối. Kiểm tra này đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện chấn thương đến các mô mềm như dây chằng, sụn, gân và cơ bắp.

Nếu nghi ngờ bị nhiễm trùng, bệnh gout hay giả gout, có thể xét nghiệm máu và đôi khi chọc khớp (arthrocentesis), một thủ tục trong đó một lượng nhỏ chất lỏng được lấy ra từ trong đầu gối liên kết với một cây kim và gửi đến một phòng thí nghiệm để phân tích.

Các sai lầm cần lưu ý khi bị đau khớp gối

Khi xuất hiện những triệu chứng đau nhức ở khớp gối, không ít người bệnh đã mắc phải những sai lầm khi tìm cách trị đau nhức khớp gối, thậm chí gây hại thêm cho xương khớp và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống.

Đau khớp gối là một trong những dấu hiệu đầu tiên và dễ dàng nhận thấy nhất ở người bị thoái hóa khớp gối hoặc các tổn thương về khớp gối. Biểu hiện này là phản ứng tất yếu của cơ thể khi sụn khớp và xương dưới sụn bị tổn thương hoặc bị bào mòn làm cho hai đầu xương cọ sát vào nhau đặc biệt khi cử động. Từ đó, bệnh nhân sẽ gặp phải các triệu chứng như đau nhức, tê, sưng, nghe tiếng kêu răng rắc…

Một thực tế, khi bị những cơn đau khớp gối hành hạ, rất nhiều người bệnh đã lạm dụng thuốc giảm đau kháng viêm, tin tưởng vào các bài thuốc dân gian truyền miệng không có đầy đủ cơ sở, hiệu quả chưa được kiểm chứng… và xem chúng như là một cách chữa bệnh đau khớp gối mà không lường trước được những hậu quả nghiêm trọng của nó. Và dưới đây là 3 sai lầm thường gặp khi người bệnh “loay hoay” tìm cách điều trị bệnh đau khớp gối và làm ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe người bệnh.
Lạm dụng thuốc giảm đau: Hiện nay, không ít người tự tìm cách chữa đau khớp đầu gối bằng các loại thuốc giảm đau nhanh, các thuốc kháng viêm có hoạt chất Corticoid. Xét về phương diện chữa bệnh, Corticoid là loại thuốc có nhiều công dụng, trong đó được dùng để chống viêm, sưng và giảm đau, điều trị các vấn đề xương khớp. Tuy nhiên, corticoid lại là con dao hai lưỡi vì hiệu quả nhanh nhưng nhiều tác dụng phụ không mong muốn như giữ nước, phù, tăng huyết áp, teo cơ, viêm loét dạ dày tá tràng, loãng xương, giảm sức đề kháng của cơ thể… vì vậy, sức khỏe người bệnh bị ảnh hưởng rất nhiều nếu sử dụng một thời gian lâu dài để chữa đau đầu gối. Ngoài thuốc corticoid, nhóm thuốc giảm đau kháng viêm không Steroid cũng được nhiều người tùy tiện sử dụng chữa bệnh đau khớp gối cũng có nhiều tác dụng không mong muốn. Tuy nhiên, bên cạnh tác dụng giảm đau, chống viêm người bệnh phải gồng mình gánh thêm vô số những căn bệnh khác, điển hình nhất là những tổn thương nghiêm trọng ở đường tiêu hóa bao gồm viêm, loét, thậm chí gây chảy máu dạ dày. Nguy hiểm hơn, thuốc còn để lại nhiều tác dụng phụ lên gan, thận, máu, gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, ung thư, huyết áp… làm tăng mức độ tử vong.

Tin tưởng vào các bài thuốc truyền miệng không có cơ sở: Đau nhức khớp gối khi đi lại, đứng lên ngồi xuống, đau cả trong lúc nghỉ ngơi… làm ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt và sức khỏe của người bệnh khiến không ít người nóng vội và tin tưởng vào những bài thuốc “tự chế” được truyền miệng là có khả năng chữa đau khớp gối hiệu quả nhanh... Nhưng thực tế, trong các bài thuốc trị bệnh đau khớp gối giả danh Y học cổ truyền đã tìm thấy hoạt chất corticoid. Người bệnh không biết nên sau khi uống vào sẽ thấy giảm đau, nhưng thời gian sau sẽ tự chuốc lấy các hậu quả nặng nề như mặt sưng đỏ, phù nề tay chân, thị lực giảm trong khi huyết áp lại tăng…
Không chăm sóc sụn khớp, xương dưới sụn: Việc bỏ qua sụn khớp và xương dưới sụn không phải là cách điều trị đau khớp gối hiệu quả. Theo các chuyên gia xương khớp, đau khớp gối và cách chữa trị nó không đơn thuần chỉ là làm giảm triệu chứng đau mà còn phải cung cấp dưỡng chất để giúp nuôi dưỡng và tái tạo sụn khớp, xương dưới sụn. Vì sụn khớp bị mòn, xương dưới sụn bị tổn thương là nguyên nhân hàng đầu gây đau, thoái hóa khớp. Việc giảm đau thông thường chỉ có tác dụng hỗ trợ tạm thời, không giải quyết được tận gốc nguyên nhân hàng đầu gây đau khớp, do đó cơn đau sẽ quay lại và tiếp tục tiếp diễn.