Gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ là tình trạng tích tụ chất béo trong gan. Một lá gan khỏe mạnh, hoạt động tốt sẽ chứa một lượng chất béo nhỏ, tuy nhiên nếu lượng chất béo này vượt quá 5% trọng lượng của gan thì có thể gây ra bệnh gan nhiễm mỡ. Bệnh gan nhiễm mỡ được phân loại dựa trên nguyên nhân và các tình trạng liên quan như sau:

- Gan nhiễm mỡ do rượu (ALD): Nguyên nhân mắc loại này là do người bệnh uống quá nhiều rượu. Khi bạn nạp một lượng rượu lớn vào cơ thể, gan có thể không hoạt động được thay vì tạo ra các tế bào mới để thay thế các tế bào cũ như bình thường. Từ đó có thể xuất hiện tình trạng nhiễm mỡ trong gan.

- Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MASLD): Các rối loạn chuyển hóa liên quan đến loại này gồm các yếu tố nguy cơ chuyển hóa tim như béo phì, bệnh tiểu đường type 2, tăng huyết áp và những bất thường về lipid. Ngoài ra, tình trạng này cũng liên quan đến việc bạn tiêu thụ một lượng rượu nhỏ mỗi tuần. Một hậu quả nghiêm trọng của MASLD là viêm gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MASH). Khi mắc bệnh này, sự tích tụ chất béo trong gan đã tiến triển thành viêm gây tổn thương các mô và hình thành sẹo.

- Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan rượu và rối loạn chuyển hóa (MetALD): Rượu và các rối loạn chuyển hóa đều là các yếu tố nguy cơ gây ảnh hưởng đến sự tích tụ mỡ trong gan.

- Các dạng gan nhiễm mỡ khác: Ngoài những nguyên nhân nêu trên, việc sử dụng nhiều loại thuốc và bệnh khác nhau có thể dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ.

- Diệp hạ châu: Cách sử dụng Diệp hạ châu để chữa bệnh gan nhiễm mỡ: Phần thân và lá cây đem phơi khô sau đó bảo quản trong túi đựng. Mỗi lần sử dụng thì đem ra hãm lấy nước uống hằng ngày.

- Lá sen khô: Còn gọi là Hà diệp, Liên diệp. Lá sen có vị đắng và tính bình, được quy vào ba kinh là Tỳ, Vị và Can mang lại công dụng đối với gan và hỗ trợ tiêu hóa thức ăn. Cách thực hiện: Lá Sen khô 20g, Hạ khô thảo 20g, Mạn kinh tử 20g cùng 5 quả ô mai. Đem sắc với 1 lít nước đến khi còn phân nửa, lọc bỏ bã. Chia làm nhiều lần uống, mỗi ngày 1 thang.

- Nhân trần: Còn gọi là Hoắc hương núi. Nhân trần đã được ứng dụng trên lâm sàng trong đợt cấp viêm gan virus, giúp cải thiện các chỉ số men gan, bilirubin, giảm vàng da, mệt mỏi và giảm cảm giác đau ở vùng gan. Toàn bộ cây đều được sử dụng làm thuốc dưới dạng sắc lấy nước hoặc pha trà uống. Liều dùng mỗi ngày là 20-63g.

- Cây vọng cách: Còn được gọi là Cách, Cách biển hay lá Cách. Trong Đông y, lá Cách được dùng để phòng ngừa và chữa một số bệnh về gan như gan nhiễm mỡ, viêm gan. Bài thuốc điều trị gan nhiễm mỡ bằng lá Cách: Lá vọng cách 30g, lá Dành dành 20g hoặc Chi tử (nếu đầy bụng thì thêm vỏ quýt lâu năm 15g), Đậu đen 5g, cỏ Mần trầu 10g, râu Ngô 10g và Nhân trần 20g. Tất cả đem sao vàng hạ thổ và sắc lấy nước, uống khi còn ấm trước hoặc sau ăn 30 phút. Để đạt hiệu quả điều trị, nên uống trong vòng 30 ngày nếu bệnh cấp tính và uống kiên trì trong 1-3 tháng nếu bệnh mạn tính. Tuy nhiên, ngoài những tác dụng trên gan, lá Vọng cách còn làm huyết áp tăng cao. Vì vậy cần phải lưu ý khi sử dụng trên bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp.

- Cà gai leo: Còn gọi là Cà gai dây, Cà vạnh. Hoạt chất glycoalkaloid trong cà gai leo có tác dụng hỗ trợ điều trị viêm gan virus, làm chậm sự tiến triển của xơ gan, giải độc và hạ men gan. Sử dụng 50-60g cà gai leo khô. Rửa sạch rồi cho vào ấm trà. Hãm trà hai lần với nước sôi: Lần 1, đổ nước sôi vào đủ ngập Cà gai leo rồi bỏ hết phần nước đó đi. Lần 2, đổ 200ml nước sôi vào ấm, hãm trong vòng 10 phút. Cuối cùng, rót vào ấm trà 1 lít nước sôi nữa là có thể dùng ngay được.

- Cây lô hội: Cây Lô hội còn gọi là Nha đam. Lô hội được ứng dụng trong điều trị nhiều bệnh như táo bón, tiểu đường, bảo vệ gan và giảm viêm xương khớp. Lô hội có thể làm giảm mỡ trong cơ thể và chất béo trung tính trong gan. Cách sử dụng bài thuốc điều trị xơ gan cổ trướng như sau: Chuẩn bị một nắm lá Nha đam, sau đó gọt bỏ vỏ, rửa sạch và xay nhuyễn cùng với 500ml mật ong  nguyên chất. Uống hỗn hợp này trước bữa ăn 15 phút. Uống 3 lần mỗi ngày và mỗi lần uống khoảng 20ml. Uống liên tục cho đến khi triệu chứng bệnh thuyên giảm thì ngừng.

- Lá chè: Chè xanh có tính hàn, vị chát, ngọt, đắng, hơi chua, không độc. Vào tâm, can, tỳ, phế, thận. Có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, giải độc, trừ phong thấp, làm bền mạch máu, trị hoại huyết, sát khuẩn và làm lành những thương tổn. Lá chè có tác dụng bảo vệ gan, giảm lượng chất béo triglycerid tích trữ và ổn định chỉ số men gan. Chính vì vậy, chè xanh rất có ý nghĩa trong điều trị bệnh gan nhiễm mỡ với bài thuốc sau: Hãm 3-5g lá chè, 10g Uất kim với 300ml nước sôi. Sau đó lấy nước uống. Chè xanh được cho là an toàn với sức khỏe nên có thể dùng với liều lượng lớn (khoảng 200g/ngày). Tuy nhiên, hàm lượng lớn cafein trong chè xanh có tác dụng kích thích thần kinh trung ương. Do đó không nên sử dụng lúc bụng đói hay uống vào buổi tối, nên dùng chè xanh vào sáng sớm để đầu óc tỉnh táo và tăng hiệu suất làm việc, học tập.

- Lá rau cần tây: Sử dụng rau cần trong chữa bệnh bằng cách làm nguyên liệu cho các món ăn chính, ví dụ như canh rau cần với thịt lợn nạc.

- Cây nhọ nồi: Cây nhọ nồi hay Cỏ nhọ nồi. Người ta thường thu hái toàn bộ phần trên mặt đất trước khi cây ra hoa để làm thuốc. Bài thuốc Cỏ nhọ nồi chữa gan nhiễm mỡ như sau: Cỏ nhọ nồi 30-40g cỏ nhọ nồi, Nữ trinh tử 20g, Trạch tả 15g và Đương quy 15g. Đem sắc lấy nước uống, mỗi ngày uống 1 thang.

- Atiso: Các dưỡng chất trong Atiso có tác dụng giải độc gan, bảo vệ gan, ngăn ngừa các bệnh về tim mạch, làm giảm cholesterol trong máu và cung cấp vitamin cho cơ thể. Cách dùng: Bài thuốc làm giảm cholesterol máu: Chuẩn bị các nguyên liệu gồm: Hoa Atiso 50g, khoai tây 100g, cà rốt 50g, sườn lợn 150g và gia vị. Sơ chế các nguyên liệu và cho vào nồi để ướp. Sau đó ninh nhừ và nêm gia vị cho vừa ăn. Để đạt hiệu quả cao trong điều trị nên kiên trì thực hiện mỗi ngày. Bài thuốc tăng cường chức năng gan, giải độc cơ thể: Hoa Atiso khoảng 50g, gan lợn 100g và gia vị. Rửa sạch và sơ chế mỗi nguyên liệu. Gan đem ướp sau đó xào chín. Hoa Atiso đem cắt nhỏ, giã nhuyễn và lọc lấy nước cốt đem nấu với gan đã xào chín khoảng 15 phút thì dừng lại.

- Mã đề: Có rất nhiều cách để sử dụng Mã đề như giã hoặc nấu nước uống. Liều lượng hằng ngày từ 10-20g bằng cách sắc trong túi vải. Trong điều trị gan nhiễm mỡ, có thể sử dụng bài thuốc sau với công dụng làm mát gan: Chuẩn bị dược liệu, mỗi vị 20g gồm: hạt Mã đề, Mật mông hoa, hạt Muồng, Bạch tật lê, Khương hoạt, Long đởm thảo, Hoàng cầm, Cúc hoa. Đem nghiền chung tất cả thành bột mịn. Sau đó mỗi ngày dùng 12g uống với nước cháo, uống 3 lần/ngày.

- Diếp cá: Sử dụng Diếp cá thì lượng triglycerid, LDL-C đã giảm đáng kể và tăng tổng hợp HDL-C. Do đó, Diếp cá có thể cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ do chế độ ăn giàu chất béo gây ra thông qua việc điều chỉnh giảm tích lũy lipid trong huyết tương và gan. Theo y học cổ truyền diếp cá có tính mát nên được dùng với mục đích thanh nhiệt cơ thể và giải độc.

Những lưu ý giúp phòng tránh gan nhiễm mỡ:

- Hạn chế sử dụng mỡ và các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo.

- Không nên ăn nhiều thịt, các món chiên xào, đồ cay nóng và các loại thực phẩm giàu cholesterol như trứng, thịt bò, phô mai, da và nội tạng động vật, động vật có vỏ, cá mòi,…

- Bổ sung thêm chất xơ, vitamin bằng cách ăn rau, củ, quả trong các bữa ăn hằng ngày.

- Đặc biệt, cần hạn chế hoặc ngừng sử dụng các chất kích thích như thuốc lá, bia, rượu nếu bạn đang mắc bệnh gan nhiễm mỡ vì những chất này sẽ làm giảm hiệu quả điều trị bệnh.

- Xây dựng cho mình một chế độ tập luyện định kỳ. Tập thể dục, thể thao không chỉ giúp tăng sức đề kháng mà còn giúp phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh gan nhiễm mỡ. Nên chọn những phương pháp luyện tập phù hợp với tình trạng sức khỏe, thể chất và độ tuổi đồng thời tránh luyện tập quá sức.

- Khám chức năng gan định kỳ. Tuy nhiên, nếu phát hiện bản thân có những triệu chứng của bệnh như đau và khó chịu ở bụng trên bên phải, chán ăn, vàng da và mắt, nước tiểu vàng hoặc sậm màu thì cũng đừng hoảng loạn hay lo sợ mà hãy bình tĩnh đến các sơ sở y tế để thăm khám và tuyệt đối tuân thủ điều trị theo phác đồ điều trị của bác sĩ.